زیلو، زیراندازهای سنتی و روستایی است که معمولا در شهرهای گرم ایران از جمله یزد و میبد بافته می‌شود. این هنر یکی از قدیمی‌ترین هنرها در ایران است و قدیمی‌ترین آن در مسجد جامع میبد واقع شده است. زیلو یکی از صنایع دستی میبد است که در چندصد سال گذشته خانوارهای بسیاری برای امرار معاش به بافتن آن مشغول بودند. اما اکنون در شهر میبد تعداد کمی از بافندگان زیلو وجود دارند. بافت زیلو مانند گلیم است و الگوی آن‌ها معمولا مربعی می‌باشد. شما می‌توانید از یلو برای پوشش کف خانه، مساجد و غیره استفاده کنید. نخ ماده اولیه زیلو است و جزو مراحل اولیه ساخت زیلو به شمار می‌رود. نخ به کار رفته در زیلو، نخ پنبه است.

تاریخچه زیلو

زیلو از واژه «زیرو» گرفته شده است. این واژه به این معنی است که هر چیزی زیر پا قرار بگیرد. آنجا که زیلو نقشی ساده دارد، به افراد احساس آرامش القا می‌کند. زیلو بافت دستی گیاهی است و از طبیعت گرفته شده و به آن نیز باز می‌گردد. نام زیلو از قدیم تا کنون با بناهای مذهبی گره خورده است. این امر شاید به این دلیل باشد که بافت آن با معماری مساجد و اماکن متبرکه به خصوص آن‌هایی که رنگ کاشی‌های آن فیروزه‌ای است، با زیلویی که رنگ آبی و سفید در آن به کار رفته کاملا هماهنگ است. این زیر انداز در مناطق گرم و کویری کاربرد فراوانی دارد و قدیمی ترین زیلو در مسجد جامع میبد واقع شده است.

معرفی زیلو

زیراندازهای قدیمی ایرانی زیلو است. از آنجا که از نخ پنبه در بافت آن استفاده می‌کنند، جنس آن خنک است. از این رو در مناطق کویری کاربرد فراوانی داشته و از آن به وفور استفاده می‌شود. در مناطق گرمسیری همچون یزد، بافت آن بیشتار رواج دارد. بنابراین توصیعه می‌‌‌کنیم اگر می‌خواهید زیلو خریداری کنید، آن را از شهرهایی که بافت زیلو در آن رواج دارد، بخرید. بافت زیلو در یزد بسیار رواج داشته و یکی از صنایع دستی این استان زیلو است. این زیلو متعلق به 600 سال پیش است.

نقوش مختلف زیلو

در زیلو نقوشی به کار رفته است که معمولا طرح‌های هندسی دارند. طرح‌ها و نقوشی که در بافت زیلو به کار می‌رود، عبارتند از:

• گل پرک
• زنجیرک
• چرخ سیاه
• پنجه شیر
• تالگ گلدار
• گچ بر
• بندرومی
• تالگ قالبدار
• پیله توپر
• چهار گلگ
• پیله
• کلید
• زلفگ
• قندیل
• بافنگ
• چیتی

در چه مناطقی از زیلو استفاده می‌شود؟

فعال‌ترین مناطق ایران که کار زیلوبافی را انجام می‌دهند، شامل استان یزد به خصوص شهرستان‌های میبد و اردکان است. اما در این میان اقوام دیگری مانند اقوام کرد شمال خراسان رضوی و مردم نواحی کویری در جنوب ایران نیز این قالی را می‌بافند.

رنگ‌های به کار رفته در زیلو

برخلاف سایر فرش‌ها که تنوع رنگی بالا است، زیلو تنوع رنگی فراوانی ندارد. اما زیلوهای خانگی نسبت به زیلو مسجد تنوع رنگی بیشتری دارد. در زیلو رنگ‌های زیر استفاده می‌شود:

• آبی
• سفید
• سبز
• نارنجی
• قرمز
• قهوه‌ای

رنگ آمیزی نخ زیلو کاملا دستی است و از گیاهان کویری استفاده می‌شود. گیاهانی که برای رنگ آمیزی نخ زیلو استفاده میشود، شامل روناس، نیل، پوست گردو و غیره است. هر کدام از این گیاهان برای به وجود آمدن رنگ به خصوصی استفاده می‌شود.

نخ به کار رفته در بافت زیلو چیست؟

در زیلو دستی از نخ پنبه استفاده می‌شود. اما در زیلو ماشینی ممکن است که از نخ‌های دیگری استفاده شود. اما در زیلوهای سنتی از نخ پنبه استفاده می‌کنند که خاصیت‌های بسیاری دارد. از آنجا که نخ پنبه پرز ندارد، به سلامت بافنده و مصرف کننده آسیب نخواهد رساند. اما در فرش‌های دیگر که از نخ پشمی استفاده می‌شود، به دلیل وجود پرز، این امکان وجود دارد که در دراز مدت بافنده و مصرف کننده دچار بیماری‌های تنفسی شوند. همچنین استفاده از این نخ باعث می‌شود تا شن و ماسه به درون زیلو نفوذ نکند. در آخر باید گفت که نخ پنبه باعث می‌شود که این زیر انداز در فصل گرما خنک و در فصل سرما گرم شود. از این رو بهترین انتخاب برای مناطق کویری است.

ویژگی‌های زیلو چیست؟

کف پوش سنتی و کهن، زیلو از نخ پنبه بافته می‌شود. از این رو با محیط زیست سازگار است. به دلیل اینکه پرز ندارد، مورد توجه افراد بسیاری قرار گرفته است. زیرا همانطور که اشاره کردیم، به سلامت انسان آسیبی نمی‌رساند. طبق نظرات کارشناسان، زیلو تکامل یافته حصیربافی است. بزرگترین ویزگی‌ای که زیلو دارد، سادگی است. نقوش و طرح‌هایی که در زیلو به کار رفته ساده و متناسب با زندگی مردمی است که در کویر زندگی می‌کند. به دلیل جنس و خنکی آن مورد توجه افرادی قرار گرفته که در مناطق گرم و خشک زندگی می‌کنند. امروزه، که اکثر مردم به دکوراسیون خانه مینیمال و سازگار با محیط زیست علاقه دارند، استفاده از زیلو در دکوراسیون خانه می‌تواند بهترین انتخاب باشد. وجود اشکال هندسی و نقوش مختلف در بافت زیلو باعث شده تا انتخاب خوبی برای آن‌ها باشد.

نحوه بافت زیلو

برای بافت زیلو در ابتدا باید از ریسیدن پنبه شروع کرد. زیرا زیلو از نخ پنبه بافته می‌شود. ریسیدن پنبه‌ها چند نوع مختلف دارد. بعد از آماده شدن نخ، باید آن را رنگ آمیزی کرد. از گیاهان طبیعی برای رنگ آمیزی استفاده می‌شود که قبلا به آن اشاره کردیم. دار زیلو مانند مخمل بافی است. از این رو بعد از رنگرزی باید نصب دار و چله کشی صورت بگیرد. تعداد چله‌های زیلو دو برابر چله گلیم بوده و تراکم چله هر چقدر بالاتر باشد، استحکام و مرغوبیت آن نیز بالاتر است. 380 تار در بالاترین حد تراکم در هر متر زیلو قرار دارد.

قیمت زیلو

اگر زیلو کار دست باشد و به روش سنتی بافته شده باشد، قیمت بسیار بالایی دارد. زیرا هم رنگ آمیزی آن سنتی بوده و هم از نخ پنبه برای بافت آن استفاده شده است. اما زیلو ماشینی از نخ‌ها و رنگ‌های متنوعی استفاده می‌شود و قیمت آن ارزان‌تر از زیلو سنتی است. در فروشگاه چک چک شاپ تمامی زیلوهایی که به فروش می‌رسد کاملا سنتی و دستی درست شده‌اند. برای خرید زیلو می‌توانید به قسمت زیلو دست باف یزد مراجعه کنید.